Biến đổi khí hậu khiến cho thời tiết ngày càng khắc nghiệt hơn. Hiện tượng El Nino là một trong những nguyên nhân làm gia tăng dịch bệnh sốt xuất huyết ở Việt Nam cũng như toàn cầu. Thông thường đỉnh dịch sốt xuất huyết căng thẳng và tăng cao nhất vào các tháng 9-11.
Tuy nhiên, các chuyên gia đều nhận định dịch sốt xuất huyết năm nay sẽ diễn
biến phức tạp và đến sớm hơn mọi năm. Sau đây chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu rõ
hơn về nguyên nhân cũng như phương thức lây truyền của dịch sốt xuất huyết để
có biện pháp phòng tránh.

1. Nguyên
nhân của bệnh và cách lây truyền
Dịch sốt
xuất huyết (SXH) là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra. Virus
Dengue lây truyền từ người bệnh sang người lành qua loài muỗi có tên là Aedes
aegypti (An-des-ê-gyp-ti) thường được gọi là muỗi vằn.
Muỗi vằn
có màu đen, trên thân và chân có những đốm trắng. Muỗi thường trú đậu ở nơi ẩm
thấp, tối tăm như nơi treo quần áo, chăn, màn, sau tủ, rèm cửa,….Muỗi vằn hoạt
động hút máu vào ban ngày, nhất là vào sáng sớm và chiều tối. Muỗi vằn đẻ trứng
trong các dụng cụ chứa nước sạch như: bể, chum, vại,…; các đồ vật chứa nước
trong gia đình như: bình hoa, bát kê chân chạn,…; các đồ vật phế thải: lốp xe
hỏng, chai lọ vỡ, gáo dừa,…; các hốc tự nhiên.,….
Vòng đời của muỗi vằn trải
qua 4 giai đoạn : trứng → bọ gậy → lăng quăng → muỗi
trưởng thành.
Bệnh xảy ra quanh năm, lưu
hành ở hầu hết các tỉnh, thành phố trên cả nước và phát triển nhiều nhất vào
mùa mưa.

Đến nay bệnh SXH chưa có
thuốc điều trị đặc hiệu và vắc xin phòng bệnh, biện pháp dự phòng chủ yếu là
diệt muỗi, diệt lăng quăng (bọ gậy) và phòng chống muỗi đốt.
Bệnh thường gây ra dịch lớn
với nhiều người mắc cùng lúc làm cho công tác điều trị hết sức khó khăn, có thể
gây tử vong nhất là với trẻ em, gây thiệt hại lớn về kinh tế, xã hội.
Bệnh sốt
xuất huyết do vi rút Dengue gây ra với 4 típ gây bệnh được ký hiệu là D1, D2,
D3, D4. Cả 4 típ gây bệnh này đều gặp ở Việt Nam và luân phiên gây dịch. Do
miễn dịch được tạo thành sau khi mắc bệnh chỉ có tính đặc hiệu đối với
từng típ cho nên người ta có thể mắc bệnh sốt xuất huyết lần thứ 2 hoặc thứ 3 bởi
những típ khác nhau.
2. Biểu
hiện của bệnh
- Sốt cao
đột ngột 390C trở lên (kéo dài liên tục từ 2-7 ngày, khó hạ sốt), và
có ít nhất 2 trong số các dấu hiệu sau:
+ Xuất
huyết: chấm/ mảng xuất huyết dưới da, chảy máu chân răng, chảy máu cam,...;
+ Nhức
đầu, chán ăn, buồn nôn hoặc nôn;
+ Đau cơ,
đau khớp, nhức hai hốc mắt;
+ Mệt li
bì, vật vã;
+ Đau
bụng.

- Đến ngay
cơ sở y tế để khám khi có dấu hiệu nghi ngờ mắc sốt xuất huyết.
- Trường
hợp được chỉ định điều trị tại nhà, cần thực hiện như sau:
+ Dùng
thuốc và hạ sốt theo hướng dẫn của cán bộ y tế;
+Cho người
bệnh uống nhiều nước (Oresol, nước cháo, nước dừa, nước ép trái cây);
+ Cho ăn
thức ăn dễ tiêu: sữa, cháo hoặc súp;
+ Đưa ngay
người bệnh đến cơ sở y tế khi thấy một trong các dấu hiệu nặng hơn như: sốt
cao, li bì, bứt rứt, vật vã, chân tay lạnh, nôn nhiều hoặc các biểu hiện xuất
huyết nặng.
3. Biến
chứng.
a. Sốc mất máu
Do bệnh
xuất huyết gây ra việc tăng tính thấm mao mạch, thoát huyết tương và cô đặc máu
cho nên biếu hiện của việc sốc là máu sẽ bị đẩy ra ngoài. Trường hợp này sẽ
chảy máu khá nhiều như chảy máu cam, chảy máu chân răng, qua vết thương hở.
Việc mất máu nhiều khiến cơ thể kiệt quệ và sốt cao dài ngày, vã mồ hôi, nôn
nhiều.
b. Biến chứng về mắt
Có hai
loại biến chứng mắt, thứ nhất là mù đột ngột do xuất huyết võng mạc, làm cho
các mạch máu của võng mạc tổn thương khiến thị lực giảm sút. Thứ hai là xuất
huyết trong dịch kính mắt. Dịch kính là loại chất lỏng nhầy trong nhãn cầu giúp
chúng ta nhìn được mọi vật. Khi bệnh nhân bị xuất huyết che phủ dịch này và hòa
tan làm cho bệnh nhân gần như mù mắt.
c. Suy tim, thận
Sốt xuất
huyết có thể dẫn đến tình trạng suy tim do máu chảy liên tục. Tim không đủ sức
bơm máu cộng với dịch huyết tương xuất huyến khiến màng tim bị tràn dịch gây ứ
đọng.Thận cũng bị ảnh hưởng do phải làm việc hết công suất để bài tiết huyết
tương qua nước tiểu... Việc này có thể dẫn đến tình trạng suy thận cấp.
d. Hôn mê
Khi bị
xuất huyết trong cơ thể, dịch huyết tương có thể ứ đọng ở màng não qua các
thành mạch gây phù não và các hội chứng thần kinh dẫn đến hôn mê. Đây là dạng
biến chứng nặng nhất của bệnh. Ngoài ra, có một số trường hợp xuất hiện hôn mê
thứ phát sau sốc, sau xuất huyết phủ tạng ồ ạt, sau suy gan thận cấp, … trong
trường hợp này là hội chứng não cấp thứ phát, được coi là biến chứng.
e. Tràn dịch màng phổi
Huyết
tương bị tràn trong cơ thể có thể khiến viêm đường hô hấp, tràn dịch màng phổi
hoặc viêm phổi, phù phổi cấp. Nếu không được cấp cứu có thể gây nguy hiểm đến
tính mạng.
f. Tụt huyết áp, đau đầu dữ dội
Ở thể
nặng, bệnh nhân sốt xuất huyết sẽ cảm thấy khó khăn khi đứng và đi bộ do huyết
áp giảm đột ngột. Sau đó, bệnh nhân sẽ bị đau đầu dữ dội. Đây là biến chứng
nghiêm trọng nhất của sốt xuất huyết bởi nó thường gây ra xuất huyết não và tử
vong.
g. Sinh non, sẩy thai
Phụ nữ mắc
sốt xuất huyết khi mang thai sẽ đối mặt với nhiều nguy hiểm. Trong những ngày
đầu bị sốt, thai phụ có thể bị sốt cao, dẫn đến tình trạng nhịp tim thai đập
nhanh hơn, ảnh hưởng đến thai nhi. Từ ngày thứ 4 đến ngày thứ 7 bị sốt xuất
huyết bà bầu có nguy cơ giảm tiểu cầu máu, dẫn đến hiện tượng sốt xuất
huyết chảy máu. Các bác sĩ cho rằng, thai phụ bị sốt xuất huyết nếu ở
những tháng đầu có thể dẫn đến sảy thai.
4. Cách
phòng, chống dịch sốt xuất huyết.
Trước diễn
biến phức tạp của dịch bệnh sốt xuất huyết, để ngăn chặn dịch bệnh bùng phát,
lan rộng, kéo dài trong thời gian tới, Bộ Y tế khuyến cáo mạnh mẽ mỗi cộng đồng
thực hiện những hành động đơn giản nhưng rất thiết thực và quan trọng để phòng
chống dịch, cụ thể như sau:
- Dùng
thuốc xịt muỗi, nhang diệt muỗi, vợt muỗi bằng điện...
- Thoa kem
chống muỗi đốt, ngủ màn/ mùng, mặc quần áo dài phòng muỗi đốt ngay cả ban ngày.

- Sắp xếp quần áo, đồ vật trong nhà
gọn gàng, ngăn nắp.
- Hàng
tuần thực hiện các biện pháp diệt loăng quăng/bọ gậy bằng cách thả cá vào dụng
cụ chứa nước lớn; thau rửa dụng cụ chứa nước vừa và nhỏ, lật úp các dụng cụ
không chứa nước; thay nước bình hoa/bình bông; bỏ muối hoặc dầu vào bát nước kê
chân chạn. Loại trừ ổ bọ gậy bằng cách phá hủy hoặc loại bỏ những ổ nước tự
nhiên hay nhân tạo trong và xung quanh nơi ở như: thu dọn các vật liệu phế
thải, các hốc nước tự nhiên không cho muỗi đẻ trứng như chai, lọ, mảnh chai, vỏ
dừa, mảnh lu vỡ, lốp/vỏ xe cũ, hốc tre, bẹ lá ...,dùng bàn chà chà sát để loại
bỏ trứng muỗi bám vào thành dụng cụ. Đậy kín tất cả các dụng cụ chứa nước để
muỗi không vào đẻ trứng..
- Dọn dẹp
vệ sinh xung quanh nhà sạch sẽ.
- Tích cực
phối hợp với ngành y tế trong các đợt phun hóa chất phòng, chống dịch.
- Khi bị
sốt đến ngay cơ sở y tế để được khám và tư vấn điều trị, không tự ý điều trị
tại nhà.
* Vì sức
khỏe của mỗi gia đình và của cả cộng đồng. Nhà trường kêu gọi tất cả mọi người
hãy quan tâm thực hiện tốt các biện pháp phòng, chống dịch sốt xuất huyết với
khẩu hiệu: “ Không có loăng quăng, không có muỗi vằn, không có sốt xuất
huyết”
MN Ngư Thủy Nam