Mẹ tôi là người gắn bó với chợ từ nhỏ. Mẹ kể: Bà ngoại tôi gánh đôi thúng đi chợ, một bên là mẹ tôi, một bên là những thứ cần bán và khi về là những thứ đã mua. Mẹ tôi ngồi lọt thỏm trong cái thúng, hai tay giữ chặt vành thúng để đối trọng lại những rau, những cá, những tôm, những áo, những vải và không bao giờ thiếu quà chợ khi thì cái bánh đa nướng, bắp ngô luộc... Rồi mẹ lớn lên đi chợ buôn cá. Mẹ đi chân đất từ nhà lên chợ huyện, mẹ tất bật vừa đi vừa “chạy như chạy cá tươi” để kịp đón thuyền đánh bắt về, cá đang giãy đành đạch, tươi roi rói... Mẹ bảo: Buôn ở chợ cũng phải học - học từng mẹo bán mẹo rao. Nhìn khách mà nói giá: người quen, người lạ, đàn ông hay đàn bà. Người già hỏi mua khác người trẻ, có người cần ngon, có người cần rẻ. Nhưng đến chợ là vui rồi, vì thế sinh ra chuyện thêm bớt, mặc cả, mặc cả để giao đãi, mặc cả để được nâng lên đặt xuống... Người mua mà được thêm dù chỉ là chút ít cũng hồ hởi như được cộng niềm vui, được lộc. Bà ngoại đã dạy mẹ tôi cách đếm cá, cứ một chục 10 lại thêm thành 12 con mới gọi là chục chẵn, chứ đủ 10 con gọi là chục trụi, mà người đời chẳng ai muốn trụi cả. Cái ân đức của con người có khi là sự dôi ra nhưng không thừa ấy...

Ôi những cái chợ quê vừa là một chân dung làng, lại như một mảnh hồn làng cứ đeo đẳng miết vào trí nhớ. Chợ quê bán đủ thứ từ cái chi li bé nhỏ như kim chỉ vá may, như nhúm bồ kết hay bó rau mùi thơm gội tóc. Từ những đồng tiền lẻ ấy thế mà bao việc làng, việc nước cứ rộng dần ra. Bao đứa con lớn lên đi xa được học hành cũng từ gánh hàng vặt của mẹ. Cái niềm vui đi chợ không những là được chào hỏi như một nhu cầu giao tiếp của người Việt mà còn là được tự tay mình lùa vào đôi cánh gà lông mượt, được sờ vào cái ức gà nần nẫn thịt, được ngắm cái mào đỏ tươi, được nghe tiếng “quang quác” quen thuộc...

Đời chợ cũng bao lần thay đổi. Những khu chợ mới dần được dựng nên khang trang, rồi những siêu thị ngày càng văn minh hiện đại hơn, nhưng ở những miền nông thôn xa xôi thì đời chợ vẫn còn thương hiệu, cái thương hiệu không cần treo bảng giá. Giờ mẹ tôi đã già không còn chạy chợ nhưng thỉnh thoảng người vẫn thích đi chợ, đi chơi chợ, đi thật ung dung, thư thái: “Rẽ hàng cau thủng thẳng nhai trầu - Qua hàng gạo tay rê rê hạt thóc - Vào hàng xén cười cười tít mắt - Cũng nâng đặt xuống lên như mới thấy lần đầu”. Người đến để tìm lại tiếng chợ ngày xưa, tiếng rào rào như một đàn ong khi ở xa, tiếng mời mọc đón đưa khi ở gần và chợ cũng là nơi đã neo giữ mẹ tôi sống nốt những ngày thanh thản. Mẹ ơi! Đời chợ thì dài mà đời người sao lại ngắn thế...